Tag(s):
Extern
In Nederland zijn rivieren overal. Ze vormen het karakter van het landschap en zijn onmisbaar voor natuur, scheepvaart, landbouw en waterbeheer. Maar ze brengen ook risico’s met zich mee. Het nieuwe programma Ruimte voor de Rivier 2.0, opvolger van het succesvolle eerste programma, richt zich op de gevolgen van zowel extreem hoogwater als laagwater en rivierbodemdaling. Het doel is een klimaatbestendig rivierengebied dat klaar is voor de uitdagingen van de toekomst.
Na de overstromingen in de jaren negentig kreeg de rivier letterlijk meer ruimte. Ruimte voor de Rivier 1.0 leverde tal van ingrepen op die Nederland veiliger maakten. Maar sindsdien is het klimaat veranderd. “We krijgen te maken met langere periodes van droogte en extreem laagwater”, vertelt Marieke Hofstra, programmamanager namens het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. “Op sommige plekken, zoals bij de Waal, daalt de rivierbodem tot wel twee meter. Dat leidt tot problemen voor de scheepvaart, natuur, landbouw, funderingen en de beschikbaarheid van zoet water.” Waar bij hoogwater het risico op overstromingen centraal staat, leidt laagwater tot een dalende grondwaterstand, verdroging van uiterwaarden en een slechtere verdeling van zoetwater over Nederland. “Onze regenton, het IJsselmeer, krijgt in droge perioden steeds minder aanvulling. Juist dan wil je voldoende reserves hebben”, aldus Hofstra.
Brede benadering: van waterveiligheid tot leefkwaliteit
Ruimte voor de Rivier 2.0 verschuift van een meer sectorale benadering naar een meer integrale aanpak. Naast waterveiligheid en waterbeschikbaarheid kijken we naar bevaarbaarheid, natuur, ecologische waterkwaliteit en ruimtelijk economische ontwikkeling zoals landbouw en recreatie. Wonen en cultuurhistorie komen aan de orde zodra de projecten starten. Het programma kijkt vooruit tot het jaar 2100 en verder. In elk gebied wordt gezocht naar de beste combinatie van maatregelen: rivierverruiming, dijkversterking of innovatieve oplossingen voor bodemerosie. “De ruimtelijke kwaliteit bereik je alleen als je functies slim met elkaar verbindt”, zegt Hofstra. “Die integrale werkwijze nemen we nu al mee in de beleidsfase, zodat de keuzes die we straks maken breed gedragen en toekomstbestendig zijn.”
Innovatieve maatregelen
De waterdynamiek in Nederland is complex. Daarom is er in het programma volop ruimte voor onderzoek naar innovatieve oplossingen. Denk aan langsdammen die bij hoogwater de stroming verbeteren, een meergeulenprincipe dat water en ecologie combineert of gedraaide kribben die erosie in de hoofdgeul verminderen. “We zoeken manieren om de rivierbodem te stabiliseren of zelfs op te hogen, zonder dat het aangevoerde sediment direct weer wegspoelt”, licht Hofstra toe. Deze innovaties bieden niet alleen technisch voordeel, maar leveren ook kansen op voor natuurontwikkeling, landschap en recreatie. Ze vragen bij de uitvoering echter wél om nauwe samenwerking met de waterbouwsector.
Cruciale rol van de waterbouwsector
De uitvoering van Ruimte voor de Rivier 2.0 biedt volop mogelijkheden voor de waterbouwsector om te laten zien wat zij in huis heeft. Hofstra: “We staan voor complexe opgaven en moeten langs veel procedures voordat we kunnen uitvoeren. Tegelijk biedt dat ruimte voor innovatie. De sector kan laten zien hoe het sneller, schoner en slimmer kan.” Ze noemt als voorbeeld het emissieloze laadplein bij het project Tiel-Waardenburg. “Dat helpt grote én kleine ondernemers om duurzaam te werken. Zulke initiatieven passen perfect binnen de doelen van dit programma.”
Over de brochure ‘Uitvoeringsversnellers’ van de Vereniging van Waterbouwers zegt Hofstra: “Het is goed dat is nagedacht over wat overheden kunnen doen om processen te verbeteren en waar de sector tegenaan loopt. Het zou wel mooi zijn als de sector zelf ook nadenkt: wat kunnen wij bijdragen? Welke innovaties of werkwijzen helpen om sneller aan de slag te gaan?”
Rivierenlandschap van de toekomst
Om ook van Ruimte voor de Rivier 2.0 een succes te maken, is een goede samenwerking essentieel. Overheden, sectorpartijen en maatschappelijke organisaties worden al in een vroeg stadium betrokken. “We willen nú een gedeeld toekomstbeeld ontwikkelen”, benadrukt Hofstra. “Waar willen we met het rivierengebied naartoe en hoe zorgen we ervoor dat we straks – als we richting uitvoering gaan – soepel en effectief kunnen werken?” Ruimte voor de Rivier 2.0 bouwt voort op de lessen van het eerste programma, maar kijkt verder en breder. Het combineert technische innovatie met maatschappelijke opgaven en verbindt waterbeheer met ruimtelijke kwaliteit. Want alleen samen kunnen we zorgen voor een veilig, leefbaar en toekomstbestendig Nederland.
Foto: Ardito Luchtfotografie - Lek Culemborg