Je mag duurzaamheid gelukkig hoog op de agenda zetten

Als rentmeester gebiedsontwikkeling bij K3 is Martijn Lourens verantwoordelijk voor grondzaken en betrokken bij lopende projecten en het verwerven van nieuwe locaties om te kunnen ontwikkelen. “We proberen zo goed mogelijk om te gaan met de beperkte ruimte die we in Nederland hebben, want de gronddruk is hoog. Ons doel is om hiermee – in samenwerking met alle betrokken partijen – zo creatief mogelijk om te gaan en tegelijkertijd ieders belangen te behartigen.” Thomas Hamer is als sustainable development engineer bij Van den Herik bezig met verduurzaming in lopende projecten, aanbestedingen en in het bedrijf zelf. “Met onze interne werkgroep MVO bewaken wij onze eigen duurzaamheidsdoelstellingen. Wij proberen bedrijfsbreed duurzame methodes en technieken en circulariteit te bevorderen bij aanbestedingen en lopende projecten. Ook stel ik levenscyclusanalyses op om milieukostenindicator (MKI)-berekeningen te kunnen maken. Met deze berekeningen maken we inzichtelijk wat het effect is van de toe te passen grondstoffen en wat voor impact de inzet van mens en materieel heeft op onze planeet. Het kwantificeren van (on)duurzaamheid helpt bij het sturen naar echt duurzame maatregelen.”

Wakker worden

Het veranderende klimaat en de beperkte beschikbare ruimte in ons land zijn beide van grote invloed op de waterbouwsector. Lourens ziet momenteel de wereld wakker worden. “Iedereen is zich ervan bewust dat we niet meer op dezelfde manier kunnen doorgaan zoals dat we altijd al deden.” Hamer vult aan: “Als reactie op klimaatverandering zullen de dijken verhoogd moeten worden en zal er meer ruimte voor de rivieren worden gerealiseerd. Met de recente stormen en hoogwaterstanden zien we dat rivierverruimingsprojecten zoals Cortenoever, Kribverlaging Waal of Tongplaat erger hebben voorkomen. Klimaatverandering krijgt gelukkig steeds meer aandacht, niet alleen het mitigeren van gevolgen, maar ook het zoveel mogelijk verminderen (en voorkomen) van nog meer uitstoot van broeikasgassen en stikstof.” In aanbestedingen ziet Hamer de MKI steeds vaker terugkomen met een grotere waardering. Dat betekent dat duurzamere (en vaak duurdere) maatregelen dan beter uit de bus komen in vergelijking tot de minder duurzame, goedkopere maatregelen. Denk bijvoorbeeld aan verschillende soorten brandstoffen voor de schepen. Dit is nodig voor de energietransitie.

Het vraagt om flexibiliteit en creativiteit vanuit je organisatie om tot een goed eindbeeld te komen voor alle betrokken partijen, waarbij ook nog kan worden verduurzaamd. “Klimaatverandering krijgt gelukkig steeds meer aandacht”, constateert Hamer. Lourens sluit zich daarbij aan. “Je mag duurzaamheid gelukkig hoog op de agenda zetten.”

Circulariteit

Wat Hamer en Van den Herik aangaat, gaat dat verder dan de klimaatdoelstellingen van de Europese Commissie. “We denken nu al vergevorderd na over hoe we toekomstige brandstoffen en aandrijvingen kunnen inzetten. Dit moet ook wel, aangezien dergelijke waterbouwschepen decennia meegaan. Jaartallen in doelstellingen als 2030 - 2050 zijn dan relatief  erg dichtbij.” In de projecten zelf is circulariteit ook een belangrijke component. “Bij  de aanleg van een getijdenpark in de Keilehaven in Rotterdam hebben we onder andere de schanskorven gevuld met circulaire klinkers. En gebruikte meerpalen uit een ander project hebben we verzaagd om ze hier een tweede leven te geven. Zomaar twee mooie voorbeelden van het hergebruik van materialen. Binnen Van den Herik hebben we daarvoor een intern systeem dat functioneert als een soort Marktplaats. Hierop bieden we materialen aan – denk aan damwanden, meerpalen of breuksteen – die we ergens verwijderen om elders te hergebruiken. Het bestellen van nieuw primair materiaal voorkomen we hiermee. In de toekomst willen we dergelijke materialen ook aanbieden aan de markt voor projecten van andere aannemers.”

Schepje erbovenop

Aan ambities op het gebied van duurzaamheid ontbreekt het dus niet bij Hamer en Lourens. Soms ontbreekt het wel aan de juiste beloning om die componenten te realiseren. Nu duurzaamheid steeds prominenter voorkomt in aanbestedingen, zien zij wel een positieve trend. “We proberen zoveel mogelijk de doelstellingen van de Europese Commissie te volgen en er waar mogelijk een schepje bovenop te doen”, vertelt Hamer. “Zo verkleinen we onze CO2 voetafdruk door ons materieel te verduurzamen. Maar ook tijdens alle fases van een project speelt dit een rol. Denk aan zaken als circulariteit en het minimaliseren van transportafstanden.” Lourens vult aan: “Wij realiseren iets dat relevant is voor de maatschappij, zoals een natuur- of recreatiegebied, met aandacht voor hoogwaterveiligheid in samenwerking met alle betrokken partijen. Dat bekostigen we met het klimaatneutraal winnen van bouwgrondstoffen.” Daarbij wekt K3 zelf haar groene stroom op met zonnepanelenvelden op land en water en gebruiken ze een elektrische zandzuiger.

“We zijn nu bezig om de logistiek te verduurzamen. Het is nog een hele uitdaging om de grote en zware machines goed draaiende te krijgen. We denken na over laadpleinen waar de accupacks opgeladen kunnen worden, juist die van andere bedrijven. Zo kan materieel snel van accupack wisselen en weer verder. Op deze manier gaan we bijdragen aan het elektrificeren van aan- en afvoermaterieel. Zo leveren we een bijdrage aan het vergroenen van de keten en doorbreken we het kip-ei-dilemma waar veel logistieke bedrijven mee te maken hebben om de stap naar elektrisch te maken.”

Ook Hamer ziet op dat gebied mogelijkheden: “Laadpleinen realiseren bij ons hoofdkantoor zou ook kunnen met onze 700 zonnepanelen op de loods. Het is echter niet zo dat de opgave van de energietransitie voor elk bedrijf gelijk is. Bij nog groter materieel voor grote waterbouwprojecten en vaargeulonderhoud zijn de levertijden en mogelijkheden voor emissieloos werken beperkter en kostbaarder. Dit maakt het voor een aannemer met een zeevarende vloot complex. Gelukkig zien wij de mogelijkheden wel steeds breder worden. Dat stemt ons hoopvol voor het verder moderniseren van onze vloot.”

Duurzaamheidsvisie

Waterbouwprojecten kunnen een goede bijdrage leveren aan het bevorderen van de natuur en biodiversiteit in een gebied. “Het vraagt om een andere manier van kijken”, stelt Lourens vast. “Natuur en klimaat zijn altijd belangrijke pijlers binnen onze projecten en hetgeen je aan het einde oplevert; een plek waar de natuur verder zijn gang kan gaan en waarbij we ook klimaatadaptieve oplossingen toevoegen.” Daarbij werkt Lourens samen met partijen als Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Stichting LandschappenNL en Stichting Ark. “We trekken echt samen op. Met elkaar kijken we hoe we tot een goed eindbeeld kunnen komen dat ook gunstig is voor de natuur. Al dan niet met ruimte voor recreatie zodat je iedereen de mogelijkheid biedt om te ontspannen in een natuurlijke omgeving. Aan het einde dragen we het beheer en onderhoud over, vaak aan een natuurorganisatie, op de manier waarop we samen besproken hebben.” Omdat sommige projecten jarenlang lopen kan het zijn dat de doelstellingen gedurende de looptijd worden bijgesteld als maatschappelijke veranderingen daarom vragen.

Van den Herik opereert als aannemer vooral binnen de kaders van opdrachteisen, maar combineert dit wel aanvullend met haar eigen duurzaamheidsvisie waarbij ook de natuur centraal staat. Zo is er bijvoorbeeld een lopend (prestatie)contract voor het beheer en onderhoud van de IJssel en het Twentekanaal. “Soms maaien wij minder of buiten de seizoenen om en minimaliseren we bijvoorbeeld ergens het baggeren om de natuur te ontzien. Wij zijn constant bezig met het verduurzamen van onze vloot, in lijn met de bedrijfsdoelstellingen. Verder kijken wij in aanbestedingen goed naar wat er duurzamer kan wat betreft materiaalkeuze, zo min mogelijk beton om maar iets te noemen. Ook in andere projecten die al in uitvoering zijn, voeren we zogeheten duurzaamheidscans uit, dan gaan we zelf op zoek naar wat er duurzamer kan en bespreken we dit met onze klanten. Waar we kansen zien om nog meer te verduurzamen, bespreken we de opties altijd met onze opdrachtgever, wat tot interessante ideeën kan leiden die ook steeds vaker uitgevoerd mogen worden.”

Investeren moet lonen

Om alle mogelijke opties optimaal te kunnen benutten is het volgens beiden belangrijk dat er goed uitgevraagd wordt. “Ga met elkaar in gesprek. Investeren moet ook lonen. Als het bijvoorbeeld gaat om de inzet van secundaire materialen, zie je soms spanning in contracten ontstaan, zoals eisen die erg conservatief zijn en zelfs secundair materiaal uitsluiten. Zorg dat je zo breed mogelijk uitvraagt en uitdaagt.” Ook consistent regeringsbeleid is van groot belang. “Het moet niet zo zijn dat je nu investeert in elektrificatie of waterstof en dat een nieuwe regering die eisen weer loslaat. Dat zijn enorme investeringen en die moeten natuurlijk wel meerwaarde hebben. Bij zwabberend beleid kunnen dergelijke investeringen een bedrijfsrisico worden.”